Đường về quê mạ

Trong bộ phim tài liệu "Việt Nam, thiên lịch sử truyền hình", có một thanh niên cưỡi xe honda chở bộ đội, dẫn đầu đoàn quân tiến vào cửa An Hòa trong ngày giải phóng Huế cách đây 30 năm (26/3/1975 – 26/3/2005). Đó là Nguyễn Huy Ngọc, chiến sĩ biệt động thành Huế, nay là Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy, Thường vụ Đảng ủy Công an Thừa Thiên - Huế.

Ông Nguyễn Huy Ngọc tiếp nhận tiền viện trợ của Bộ Quốc phòng hỗ trợ đồng bào bị thiệt hại trong đợt lũ lụt tháng 11/2004.

Nguyễn Huy Ngọc sinh ra và lớn lên ở xã Hương Thái nay là xã Hương Chữ, huyện Hương Trà, theo cách mạng năm lên 18 tuổi. Năm 20 tuổi, ông đã là xã đội trưởng xã Hương Thái, chỉ huy hơn 100 anh em du kích đánh địch ở vùng ven thành phố Huế.

Vào cuối năm 1971, ông được cấp trên rút về làm chính trị viên đội biệt động trực thuộc Thành đội Huế. Ngày ấy, Huế có 3 đội biệt động quận tả, quận hữu và quận Thành Nội được gọi theo 3 mật danh là "cô Mai", "cô Bé", "cô Bình". Ông Ngọc được phân công làm chính trị viên đội biệt động "cô Bình", chuyên phụ trách quận Thành Nội nay là các phường Thuận Thành, Thuận Hòa, Thuận Lộc và Tây Lộc, thành phố Huế.

Để lọt vào thành Huế đánh địch, có những lần ông Ngọc và đồng đội phải nằm phục giữa đồng lúa, dưới đất là bùn nước dầm mình, trên trời là nắng cháy gay gắt mà nếu không có lòng kiên trì và quả cảm thì khó lòng sống sót với thời tiết chứ đừng nói đến việc đọ súng với kẻ thù.

"Những ngày đó thật là ác liệt" - ông Ngọc kể với tôi"Đội biệt động của chú khi mới thành lập có 15 người, sau nhiều trận là phải bổ sung thêm quân số cho đến ngày giải phóng, điểm mặt anh em còn sống sót chưa tới 10 người. Số anh em hy sinh lớn gấp 3 lần quân số của toàn đơn vị lúc đông nhất!".

"Đối mặt thường trực với cái chết hàng ngày hàng đêm, chú có sợ không?"

"Nói tới chết chóc ai mà chẳng gợn lòng. Nhưng nhờ tinh thần... lãng mạn, rất lãng mạn của tuổi thanh xuân, của người cách mạng mới vượt qua tất cả!.."

Chiến đấu trong vòng vây kẻ thù

Mùa hè năm 1972, khi chiến trường Quảng Trị ngút trời lửa đạn, cấp trên ra lệnh cho các đơn vị đóng quân trên địa bàn Hương Trà tìm mọi cách cắt đứt quốc lộ, đánh xe của địch tiếp viện ra Quảng Trị. Sau nhiều lần không thành, đội biệt động được lệnh phải tìm ra cách đánh cho bằng được xe tăng của địch.

Ông Ngọc cùng 6 đồng đội chia thành 2 tổ, cơm nắm cơm vắt lên đường, náu mình ngoài lùm cây ruộng lúa đợi lúc chập choạng tối mới tiếp cận mặt đường đón xe địch. Vừa nhìn thấy 3 xe quân sự của địch chạy từ Huế ra Tứ Hạ, ông Ngọc hô to: Bỏ chiếc thứ nhất bắn chiếc thứ hai! Trong tích tắc, ông Ngọc giật lấy khẩu B40 của người đồng đội đang lúng túng nằm bên cạnh để bấm cò. Không ngờ, do xe chạy quá nhanh nên thay vì bắn chiếc thứ hai lại trúng chiếc thứ ba.

Tuy chỉ cháy được một xe nhưng từ trận đánh này, ông Ngọc đã rút ra một kinh nghiệm là muốn bắn cháy xe địch trên đường thì phải dũng cảm ép mình vào cạnh mặt đường mà bắn, còn nếu ở bên kia phía đường sắt bắn qua thì không thể nào trúng...

Đường về quê mạ

Cuối năm 1974, đơn vị biệt động thành ở cánh Bắc Huế được điều động về hậu cứ Sông Bồ để tập huấn. Dù chỉ trong 15 ngày nhưng toàn đơn vị rất phấn khởi vì họ đã hình dung ra một trận đánh lớn sắp sửa xảy ra là tấn công vào nội thành, vận động quần chúng nổi dậy như hồi Xuân 1968 và mùa hè năm 1972.

Đợt tập huấn kết thúc, đội biệt động của ông Ngọc lặng lẽ luồn sâu về địa bàn trú quân dưới chân đồi 365, cách Huế chừng 5km đường chim bay với nhiệm vụ phối hợp với các lực lượng bạn chuẩn bị tuyến hành lang vào nội thành, nghiên cứu để đánh các phân chi khu, bảo vệ tuyến hành lang từ Khe Trái về Khe Điên qua chân đồi 365 về Hương Mai, Hương Thái, xuống Hương Sơ, Hương Bình về Huế.

Sáng 7/3/1975, đúng 9h, đồng chí Thái Long, Thành ủy viên, Thành đội phó triệu tập đơn vị và thông báo: Cấp trên cho biết chiến dịch toàn miền sẽ mở màn bắt đầu từ ngày 8/3. Nhiệm vụ của đội biệt động ở cánh Bắc là đánh cầu An Hòa, lực lượng vũ trang của Hương Trà gồm Tiểu đoàn 10 (K10), Đại đội 5 (C5) đánh chi khu Hương Trà, các đội công tác về phát động quần chúng nổi dậy ở các xã Hương Thái, Hương Thạnh, Hương Mai, Hương Bình.

Đội biệt động của ông Ngọc được giao nhiệm vụ đánh trận đột phá khẩu mở đường đưa bộ đội tiến vào thành phố Huế. Vào lúc 2h chiều 8/3, tất cả các cánh quân đều đổ ra cửa rừng tập kết ở Khe Nước với một khí thế rất hùng dũng và oai nghiêm hành quân về giải phóng Huế. Đúng 18h30" tối, đoàn quân do hai đơn vị C5 và K10 dẫn đầu xuống núi vượt cồn Bàu Đưng về phía An Lưu.

Huế, tháng 3/1975.

Đến An Lưu, một tổ trinh sát bí mật vượt qua con hói trong không khí yên lặng đến ngột thở thì một tiếng nổ của mìn định hướng vang lên. Đồng chí Tròn, trinh sát C5 bị thương nặng, cụt cả hai chân, đạn của địch từ trên cao và các hố cá nhân bắn ra như mưa cản bước tiến của đoàn quân. Trong tình thế ấy, ông Ngọc ra lệnh cho đơn vị biệt động xung phong nhanh chóng đánh chiếm phía Cồn Mã mở đường cho quân đi.

Vượt qua hói An Lưu, đoàn quân chia hai cánh, biệt động tiến thẳng về An Hòa theo mục tiêu đã định; C5, K10 tiến về đánh chi khu Hương Trà. Mũi tiến quân về Hương Trà đi ngang qua đội hình của địch ẩn trốn ngoài ruộng lúa nên toàn cánh bị tập kích bất ngờ không thể đánh trả. Vậy là, mũi tiến quân chính bị thương vong nặng, yếu tố bất ngờ để đánh mục tiêu không còn nữa, buộc lòng đội biệt động phải quay lại chi viện cho C5, K10.

Vào những ngày này, địch tập trung quân với các loại binh chủng dù, thủy quân lục chiến, hắc báo, Trung đoàn 54 và một liên đoàn địa phương quân, các trung đội nghĩa quân lập thành một tuyến bố phòng dày đặc từ Hòn Vượn đến chân núi Kim Phụng với ý đồ bít hết tất cả các tuyến đường về Huế. Để phá tan âm mưu của địch, quyết giữ cho được tuyến hành lang phía Tây Huế, đơn vị biệt động của ông Ngọc và các lực lượng ngày nào đêm nào cũng căng sức đọ súng với địch, anh em chiến sĩ, cán bộ hy sinh khá nhiều.

Căng thẳng nhất là ngày 23 và 24/3, một trung đoàn địch bỏ tuyến Khe Trái về phòng thủ từ Hòn Vượn qua dốc Dẽ về đồi 365 hòng khống chế toàn bộ khu vực án ngữ phía Tây Huế. Một cuộc giao tranh diễn ra vô cùng ác liệt giữa đội biệt động và quân địch trong việc chiếm giữ chốt đồi 365. Sau khi địch rút chạy và chôn cất các đồng chí hy sinh, Ban chỉ huy đơn vị cùng với cán bộ xã Hương Mai và Hương Bình nghe tin báo địch đang rối loạn bỏ một số phòng tuyến quan trọng, các đơn vị phải thừa thắng xông lên.

Tình hình đó đặt ra cho đơn vị hai nhiệm vụ: một là giữ tuyến hành lang dẫn đại quân về Huế; hai là tiếp tục nắm tình hình để thực hiện nhiệm vụ đánh thọc sâu vào Huế. Một cuộc hội ý chớp nhoáng diễn ra, đơn vị thống nhất lệnh cho tất cả hành quân trừ thương binh được ở lại.

Được cấp trên cho phép, đêm 24 rạng ngày 25/3/1975, ông Ngọc cùng hai đội viên là Hoài Sinh và Anh Tuấn mượn 3 chiếc xe honda của cơ sở nổ máy chạy thẳng từ Văn Thánh qua Thiên Mụ và Kim Long về cầu Tràng Tiền. Trên đường đi, 3 người gặp rất nhiều lính ngụy xúm lại xin hàng, ở đâu ông Ngọc cũng bình tĩnh giải thích: "Anh em yên tâm, ngày mai đem nộp vũ khí cho Quân giải phóng, chúng tôi ghi nhận sự đầu hàng của các anh. Bây giờ nhiệm vụ của chúng tôi là về Huế".

Trong hai ngày 25 và 26/3, cả đội biệt động thức trắng với nhiệm vụ chốt giữ các đường phố quan trọng, sẵn sàng chuẩn bị đánh phản kích, vừa dùng xe máy đón bộ đội tiến vào giải phóng Huế. Ông Ngọc không ngờ, những hình ảnh này đã được các phóng viên ghi lại một cách rõ nét trên phim cũng như trong ảnh. Đến năm 1976, trong một lần đi triển lãm, ông mới được nhìn thấy hình ảnh của mình trong ngày vui lịch sử của quê hương.

Người lính cách mạng, người lính nhân văn

Trong những ngày tháng 3 lịch sử ấy, ông Ngọc không chỉ chứng kiến niềm vui rạng ngời của những đoàn quân về giải phóng quê hương mà trong cảnh ngổn ngang xác xe tăng và pháo địch, ông còn nhìn thấy tâm trạng của những kẻ thất trận bên kia chiến tuyến rất hoang mang, lo ngại một cuộc trả thù đẫm máu từ những người chiến thắng. Nhưng thay vì tiếng súng chặn đường, họ được trở về nhà với quê hương, với gia đình vợ con.

"Nếu vì mục đích trả thù thì chúng tôi đâu có hy sinh cả đời để đi chiến đấu! Chúng tôi chiến đấu vì tự do vì độc lập của cả dân tộc như Bác Hồ dạy. Vì lý tưởng nhân văn ấy, chúng tôi đã chiến thắng mọi gian khổ để có ngày 30/4/1975!.

Còn bản thân tôi, một người lính" ông Ngọc chân thành tâm tình, đôi mắt ngước nhìn xa xăm như nói với những người đã khuất - "Một người lính như tôi chỉ là hạt cát! So với công sức của anh em, tôi chỉ là hạt cát may mắn còn sống sót sau cuộc chiến!".

Trong những câu chuyện kể, ông Ngọc không hề nói cho tôi hay ông và đơn vị biệt động đã lập được bao nhiêu chiến công, hạ thủ bao nhiêu tên địch. Ngay cả những thước phim lịch sử hay những tấm ảnh tư liệu quý giá ghi lại hình ảnh của mình, ông cũng ít nhắc đến, bởi theo ông đó cũng chỉ là những khoảnh khắc vô tình mà ông lọt vào ống kính chứ ngoài ông ra còn có nhiều anh em khuất mặt khuất mũi khác nữa.

"Chiến tranh đã kết thúc 30 năm rồi nhưng những gì gian khổ ác liệt của cuộc chiến và những ngày oanh liệt của mùa xuân năm 1975 lịch sử vẫn đọng mãi trong tôi, nhất là những hình ảnh về sự hy sinh của các đồng chí, đồng đội vẫn cứ hiện ra trong giấc mơ mỗi đêm về! Bây giờ mỗi lần về thăm nơi những ngày mình chiến đấu, thấy đời sống bà con ngày càng khấm khá tôi rất vui mừng, chứ ngày nào bà con còn trong cảnh thiếu thốn ngày đó tôi cảm thấy mình có lỗi với anh em, với bà con, những người đã nuôi dưỡng mình lớn dậy trong những ngày khói lửa chiến tranh!..".

Văn Cầm Hải (ANTG cuối tháng)