Hồ Xuân Mãn đang là du kích xã, ở với tui, đi mô mà đi...

Thiếu tướng Nguyễn Đức Huy, nguyên Phó tư lệnh, Tham mưu trưởng Quân khu 2 đã kể lại với chúng tôi một kỷ niệm xúc động gắn với tấm ảnh mà ông đang gìn giữ như một kỷ vật quý. Ông kể: “Giữa tháng 9-1973, tại chiến trường Quảng Trị đã diễn ra cuộc mít tinh đón tiếp Thủ tướng Phạm Văn Đồng và Chủ tịch Phi-đen Cát-xtơ-rô với sự góp mặt của hàng ngàn cán bộ, chiến sĩ thuộc các đơn vị bộ đội chủ lực đang làm nhiệm vụ như các sư đoàn: 304, 325, 324, 320, 312, 308… cùng lực lượng bộ đội địa phương. Tại cuộc mít tinh hôm đó, tôi với cương vị là Phó tư lệnh, Tham mưu trưởng Sư đoàn 325 - một trong những đơn từng trực tiếp bảo vệ và giữ vững Thành cổ Quảng Trị trong 81 ngày đêm - đã vinh dự được đến báo cáo thành tích, bắt tay Chủ tịch Phi-đen Cát-xtơ-rô và Thủ tướng Phạm Văn Đồng”.

Đồng chí Nguyễn Đức Huy bắt tay Chủ tịch Phi-đen Cát-xtơ-rô tại chiến trường Quảng Trị, tháng 9-1973. Ảnh do nhân vật cung cấp

Thời điểm đó Bí thư xã Phong An là Minh được cử đi học chính trị tại khu ủy, chú du kích Hồ Xuân Mãn mới được phong thượng sĩ, Hồ Xuân Mãn lẻn ra làng trạng Vĩnh Hoàng - Quảng Trị chơi, là thanh niên mới lớn mới 23 tuổi, gặp được o du kích Vĩnh Hoàng vui tính kể cho Hồ Xuân Mãn nghe câu chuyện:

"Có một ông lão đi câu cá, bắt một con cóc làm mồi. Đến hồ, ông lấy đà vút dây câu hết tầm, không ngờ dây câu văng sang bờ hồ phía bên kia. Đang băn khoăn không biết làm cách nào để gỡ lưỡi câu mắc vào bụi thì một con chim cuốc nhảy ra chộp con cóc. Khi đang kéo cuốc thì một chú chồn từ trong bụi rậm lao ra ngoạm con cuốc vào miệng, mắc phải lưỡi câu. Mừng quá ông kéo mạnh dây câu, bỗng bụp, một con cá đô (lóc) từ hồ lao lên đớp trọn con chồn. Con cá to quá, bà con xúm lại cùng nhau kéo lên rồi dùng cuốc to để đánh vảy. Sau đó mỗi người được tặng một chiếc vảy mang về làm quạt. Mổ bụng cá ra có cả chồn, mổ bụng chồn có cả chim cuốc, mổ cuốc ra có hơn chén tép, đủ làm bảy món cho cả làng liên hoan linh đình"....

O du kích láu lĩnh trêu Hồ Xuân Mãn “Hôm làng đãi tiệc, nếu có eng chắc chắn làng cũng mời..."

Hồ Xuân Mãn đang ở trên đất trạng, để tỏ ra không thua kém mấy o du kích, Hồ Xuân Mãn nổ luôn “-mền là sĩ quan an ninh của khu ủy đang ở Phong An, được điều động ra tăng cường vòng đai 3 bảo vệ Chủ tịch Phi-đen Cát-xtơ-rô và Thủ tướng Phạm Văn Đồng”. O du kích Vĩnh Hoàng biết Mãn nói phét càng láu lĩnh hơn hỏi Hồ Xuân Mãn: “Eng là con trai Vĩnh Hoàng vô làm du kích Phong An à? Con trai làng trạng mở miệng ra là miền nhận ra ngay...về quê lấy vợ đi eng...

Khi vui miệng Hồ Xuân Mãn kể cho anh em nghe câu chuyện ra làng trạng Vĩnh Hoàng năm 1973 để tăng cường vòng đai 3 bảo vệ Chủ tịch Phi-đen Cát-xtơ-rô gặp o du kích nhỏ...

Hoàng Văn Phận vốn thật thà, tủm tỉm cười: 

-“Mãn nổ! An mô mà ninh, hắn là du kích xã, ở với tui, ai cho mà đi Cam Lộ...”

Nguyễn Du: càng đọc càng bái phục người, ông để lại Truyện Kiều cho cuộc đời suy ngẫm:

Nghĩ mình phương diện quốc gia

Quan trên trông xuống, người ta trông vào.